Мин хәтерләйем, мин ғорурланам. Мәскәү аҫтындағы һуғыш.

“Һинең өсөн ниндәй һуғыш иң айырылып торғаны?- тип минән һораһалар, мин һәр саҡ Мәскәү өсөн һуғышты билдәләйем. Унда башын һалған яугирҙар алдында башымды эйәм. Улар алдында беҙ мәңгегә бурыслы.”
Маршал Г. К. Жуков

Бөгөн беҙ Мәскәү өсөн йәндәрен биргән батырҙарыбыҙ рухы алдында баш эйәбеҙ. Бөйөк Ватан һуғышынан беҙҙе бик күп йылдар айыра. Әммә ваҡыт был темаға, совет һалдатының ирлегенә, батырлығына һоҡланыуҙы, ҡыҙыҡһыныуҙы оноттормай. Эйе, яҙыусының һуғыштағы һәм һуғыш тураһындағы һөйләгән хәлдәрен баһалауы ауыр. Ҡыйыу һүҙ, яҡты героик образдар – һис шикһеҙ халыҡты дәртләндереп, йәшәүгә көс биреп торған, еңеүгә алып килгән. Әле лә шулай дауам итә. Бындай әҫәрҙәр патриотик рух, мораль ҡиммәттәр менән һуғарылған. Бына шуға күрә лә, беҙ яңынан-яңы әҙәбиәтебеҙҙең Бөйөк Ватан һуғышын яҡтыртҡан алтын фондына әйләнеп ҡайтабыҙ.
1941 йылдың 30 сентябрендә герман ғәскәре яңы һөжүм аса. Ике рус ғәскәре Брянск аҫтында, дүрт ғәскәр Вязьма аҫтында ҡамауға ҡала. 660 мең һалдат әсир төшә, ғәскәр рәттәре һирәгәйә.
Гитлер Мәскәүҙе алыуҙы 16 октябргә планлаштыра. Әммә ике аҙна эсендә, герман ҡамауҙағылар менән алышҡансы, совет тылдағыларҙың үҙ теләге менән яңы ғәскәр төҙөй. 13 октябрь Мәскәү аҫтында ҡаты алыштар башлана.
К. Симонов “Үлеләр һәм тереләр”: роман.
“...Әле һуғыш барған саҡта, - ти романдың бер геройы,- һуңғы һулышҡаса алышасаҡбыҙ. Тәүге баҫып алыу операцияларынан башлап...
Ә хәтирәләрҙе һуңынан да яҙырбыҙ. Хәтерләге килмәгән мәлдәр күберәк тә әле.” Константин Симонов “Үлеләр һәм тереләр” романында һуғыш тураһындағы бөтөн ысынбарлыҡты ла асып һала. Ә бит әҙиптәр күп кенә хәлдәрҙе йәшереп ҡала, хөкүмәт тә ҡушмай. Ни өсөн һуғыш башланған, ни өсөн беҙҙекеләрҙең бирешкән саҡтары ла булған, ни өсөн герман ғәскәре Ленинградҡа, Мәскәүгә, Сталинградҡа, Кавказға тиклем килеп еткән – барыһын да романда, һис бер серһеҙ, асып һала. Башҡа яҙыусылар һуғыш тураһында еңеү маршы кеүек итеп яҙған саҡта, Симонов еңеүгә алып килгән ауыр юлдарҙы тасуирлай.
А. Бек “Волоколамск шоссеһы”: повесть.
Был повесть 1941 йылдағы Волоколамск шоссеһы йүнәлешендәге алышты тасуирлай. Көнбайыш фронттағы Совет ғәскәрен танк менән үтеп, фашист баш ҡалаға яҡынлаша. Был илебеҙ өсөн иң ауыр һәм үлемесле көндәр була. Дошман көслө һәм аяуһыҙ. Бер кемдең дә йәнен аямай. Мәскәү еренә фашист ҡыҙыл таш индерә. Был таштан ул үҙенең еңеүе айҡанлы һәйкәл ҡуйҙырырға ниәт итә. Бөтәһе лә иҫәпләнгән, уйланылған, тик бер генә нәмә – рус һалдаттарының һәм офицерҙарының ихтыяр көсөн, иле өсөн йәнен бирергә әҙерлеген иҫәпкә индермәйҙәр. Мәскәүҙе бирмәҫ өсөн бер-бер артлы баштарын һалалар. Тап ошо урында хәҙерге көндә танылған Василий Клочковтың һүҙ-девизы яңғырай: “Илебеҙ ҙур, әммә сигенергә урын юҡ – артта Мәскәү.”
К. Воробьев “Мәскәү аҫтында үлтерелгәндәр”: повесть.
Кремль курсанттары фронтҡа китеп бара. Әммә ҡайҙандыр уларҙың юлына юнкерҙар килеп сыға. Әле балалыҡтан сығып бөтмәгән егеттәр юғалып ҡала, әммә капитандары уларға дәрт, ышаныс бирә. Ул курсанттар өсөн геройға, өлгөгә әйләнә. Тик һуғыш – парад түгел. Танкыға ҡаршы бары тик гранаталар, винтовкалар менән генә тороп булмай. Лейтенант Алексей Ястребовтан башҡалар барыһы ла яу яланында ятып ҡала.
Мәскәү өсөн героик һуғыш, ана шулай тәүге тапҡыр ысынбарлығында асып һалына. Уны һүрәтләгән әҫәрҙәр махсус китапхана фондында ла бар.